De bonte krokus is een van die bijzonderheden. Dit kleurrijke plantje treffen we van nature in de weilanden van de Alpen aan. Eind februari - begin maart bloeit de krokus nochtans dichtbij huis, namelijk in de vloeiweiden van Lommel. De bonte krokus is daar in goed gezelschap van “Haspengouwse” soorten en Kempense zeldzaamheden. Hun voorkomen heeft alles te maken met een oud agrarisch-economisch gebruik dat in de Kempen gangbaar was: het bevloeien van graslanden. Omdat het helemaal niet goed gaat met de typische Limburgse graslandflora hebben de vloeiweiden een zeer belangrijke ecologische waarde. Ook op het vlak van waterberging en erfgoed spelen de wateringen een belangrijke rol. Daarom dient een internationale werkgroep volgende maand bij UNESCO een aanvraag in om de traditionele graslandbevloeiing van een tiental plaatsen in Europa, waaronder die van Lommel, een plaats te bezorgen op de Unesco-lijst van het immaterieel erfgoed van de mensheid.
Een waardevol onderzoeksnetwerk van vrijwilligers
“De vrijwilligers van LIKONA zijn natuurliefhebbers die van natuurstudie een passie hebben gemaakt,” legt Bert Lambrechts, gedeputeerde van Milieu en Natuur, uit. “Hun inspanningen leveren waardevolle gegevens en inzichten op waarmee we in ons provinciaal natuurbeleid rekening kunnen houden. Vanuit het Provinciaal Natuurcentrum coördineren en ondersteunen we het LIKONA-netwerk en zorgen we voor de nodige publicaties. Dat kan van alles zijn: een jaarboek, boeken of artikels zoals “De wateringen in Noord-Limburg” geschreven door Robert Berten en Albert Jansen. Dit artikel vertelt over de werking van de Kempense wateringen en de plantenspeurtocht van onze LIKONA-onderzoekers.” Lambrechts beklemtoont: “Door resultaten te publiceren krijgt iedereen een inkijk in wat onze LIKONA-vrijwilligers doen en in de bijzondere natuur van de wateringen.”
Ecologische waarde wateringen: 484 soorten waarvan 77 karakteristieke en/of zeldzame soorten
Robert Berten van de plantenwerkgroep van LIKONA bevestigt: “De restanten van de Kempense wateringen zijn ecologisch heel erg waardevol. Via aanvoersloten vloeit kalkrijk Maaswater uit het kanaal Bocholt-Herentals door de graslanden. De planten die in de vloeiweiden leven, verschillen dan ook van hun buren in de naaste omgeving. Door het kanaalwater veranderden de oorspronkelijke zure zandgronden in voedselrijke bodems. Het water voerde ook plantenzaden aan uit Lotharingen, Condroz, Ardennen, Haspengouw en de (Limburgse ) Maasvallei. Allemaal regio’s waar de Maas passeert. Kalkminnende planten die we in de Kempen zelden of niet aantreffen, kunnen we in de wateringen bewonderen: grote pimpernel, zwartblauwe rapunzel, herfsttijloos, gulden en slanke sleutelbloem, poelruit, knolsteenbreek, … Bovendien heeft het inzaaien met Zuid-Europese graszaden gezorgd voor een bijzondere vegetatie met onder meer weideklokje, bergklokje, oeverdistel en bonte krokus.” Berten concludeert: “We hebben in totaal 484 soorten gevonden met 77 karakteristieke en/of zeldzame soorten. Als je weet dat het in Limburg heel slecht gesteld is met de typische planten van de weilanden, dan kunnen we alleen maar beklemtonen hoe belangrijk deze graslanden wel zijn.”
Aanvraag tot erkenning bij Unesco voor traditionele graslandbevloeiing
Albert Jansen van Natuurpunt Lommel gaat verder in op de bescherming van deze natuurrijke gebieden. “De Vlaamse overheid, natuurverenigingen en zelfs privépersonen leveren heel wat inspanningen op het terrein. Het 15 ha grote grasland in Lommel-Kolonie is het best bewaard. De vrijwilligers van Natuurpunt bevloeien dit jaarlijks (witteren) zoals vroeger. Voor dit witteren kreeg het cultuurhistorisch landschap van de vloeiweiden in Lommel in 2021 een eervolle vermelding bij de onroerenderfgoedprijs van de Vlaamse overheid. Bovendien is het witteren sinds 2019 toegevoegd aan de Vlaamse inventaris immaterieel erfgoed.” Jansen, zelf conservator van de Lommelse vloeiweiden, benadrukt: “Het is heel belangrijk dat we deze eeuwenoude techniek in ere houden. Maar zonder erkenning gaat dat niet, vandaar dat een internationale werkgroep volgende maand een aanvraag indient bij Unesco om de traditionele graslandbevloeiing van een tiental plaatsen in Europa, waaronder Lommel, een plaats te bezorgen op de Unesco-lijst van het immaterieel erfgoed van de mensheid.”
Bert Lambrechts, gedeputeerde van Milieu en Natuur, besluit: “Je kunt niet om de bijzondere ecologische waarde van het witteren heen. Ook waar er niet meer bevloeid wordt, is de invloed van de jarenlange bewatering nog merkbaar. Met de droogteproblematiek in het achterhoofd kunnen we hier zeker inspiratie opdoen. Voor wie meer wil weten over de “De wateringen van Noord-Limburg” geef ik nog even de link mee naar het artikel.”
